|
Xiyonat, o‘g‘rilik ko‘chasidan o‘tmagan, pok, sof qalbli odam xalqning ishonchini qozonadi, izzat-hurmatga sazovor bo‘ladi.
Qadim zamonda Sarondip orolida o‘zining muloyimligi bilan mashhur
bo‘lgan bir podshoh hukm surardi. Ba’zan nobakor kishilar uning
muloyimligi, lutfkorligini suiste’mol qilardilar. Podshoh kimni
xazinachi etib tayin qilsa, bir necha vaqtdan keyin uning xiyonati
yuzaga chiqardi. Shuning uchun podshoh xazinadorlikka nomusli, pok
vijdonli bir odam topolmay qayg‘ulanib yurardi.
Kunlardan bir kun eronlik sayyoh Sarondipga kelib qoldi, bir necha
vaqt podshohning aziz mehmoni bo‘lib turdi. Bir kun podshoh donishmand
bilan suhbatlashib o‘tirgan vaqtida yuragidagi dardini izhor qilib
aytdi:
— Ey aziz mehmonim, siz juda ko‘p joylarni kezganingiz natijasida
odamlarning tabiatlari, xulq-atvorlari bilan juda yaxshi tanishgansiz
deb o‘ylayman. Iffatli, nomusli, matonatli bir odamni topib olish uchun
sog‘lom usulni bilasiz, deb ishonaman.
Donishmand juda chuqur xayolga botib dedi:
— Shunday odamni topishdan ham qulay bir narsa yo‘q. Bir kunni tayin
qilib, xazinachi bo‘lishni orzu qilganlarni saroyingizga da’vat qiling,
ularni bittadan chaqirib cholg‘u havosi, ohangi ostida raqs ettiring,
kim chaqqonlik bilan raqs etsa ana o‘shani xazinachi etib tayin qiling.
— Siz kulgili bir latifa so‘zlayapsiz, deb gumon etaman, chaqqonlik
bilan raqs etgan odam eng nomusli, eng mohir xazinachi bo‘la oladi, deb
da’vo qilish to‘g‘ri bo‘lmasa kerak,— dedi podshoh hayron bo‘lib.
Donishmand shunday javob berdi:
— Ishoning, xazinachi tayin qilish uchun bundan ham yaxshiroq bir imtihon usuli yo‘qdir.
Tayin etilgan kunda xazinachi bo‘lishni istaganlarning hammasi
intizorlik xonasiga to‘plandilar. Ular oltmish to‘rt kishi edilar.
Podshoh huzuriga kirish tartibi shunday edi, kutish xonasida
o‘tirganlarni navbat bilan chaqirar edilar. Chaqirilgan kishi ikkinchi
bir — oltinu yoqutlar turgan xonada yolg‘iz o‘zi biroz kutib o‘tirgandan
keyin podshoh huzuriga chaqirib olardilar. Podshoh unga cholg‘u
havosiga ko‘ra raqs etishni buyurardi. Raqs etganidan keyin uni yana
boshqa bir xonaga chaqirib, natijani kutib o‘tirishni buyurardilar.
Shunday qilib, oltmish to‘rt kishining hammasi raqs imtihonidan o‘tdi.
Xazinachi bo‘lishni istagan oltmish to‘rt kishidan 63 tasi juda yomon
raqs etdilar, raqs etarkan, qo‘llari bilan cho‘ntaklarini berkitib
turardilar, Podshoh yonida o‘tirgan donishmand bularning raqslarini
ko‘rib: «Ha, yaramas o‘g‘rilar» deb qo‘yardi.
Ularning ichidan bittasi, ya’ni oltmish to‘rtinchi nomzod juda
chaqqonlik va juda erkinlik bilan raqs etdi. Tajriba tamom bo‘lgandan
keyin podshoh bu chaqqon o‘ynagan odamni quchoqlab tabrikladi, uni
xazinachi etib tayin qilganini bildirdi: donishmand ham uni yangi mansab
bilan muborakbod etdi. Yomon o‘ynagan oltmish uch raqqosni o‘g‘irlikda
ayblab, jazo mahkamasiga havola qildi.
Sababi nima? Sababi shu: kutish xonasi yonidagi ikkinchi bir xonaga —
juda ko‘p oltin, kumush, la’l, yoqut kabi qimmatli toshlar qo‘yilgan
edi. Kutish xonasidan chaqirilib o‘sha xonada biroz kutishga buyurilgan
har bir nomzod cho‘ntaklarini oltin va qimmatli toshlar bilan to‘ldirib
olardi. Raqs vaqtida o‘g‘irlagani bilinib qolishidan qo‘rqib, qo‘llari
bilan cho‘ntaklarini bosib sekin o‘ynardi. Chaqqon o‘ynagan kishi oltin,
kumush va qimmatli toshlardan bittasini ham olmagan pok, sof odam edi.
Manba: Maslahat.uz
|
